ΑΠΑΙΣΙΟΔΟΞΗ, ΔΥΣΑΡΕΣΤΗΜΕΝΗ ΚΑΙ ΑΠΟΣΤΑΣΙΟΠΟΙΗΜΕΝΗ ΑΠΟ ΘΕΣΜΟΥΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ Η ΝΕΟΛΑΙΑ

Στοιχεία-σοκ από το περιοδικό ''ΕΠΙΚΑΙΡΑ''

Ίσως να πρόκειται για την περισσότερο δύσκολη ιστορική εποχή για την ελληνική νεολαία. Η έρευνα που παρουσιάζουν σήμερα τα «Επίκαιρα», 36 χρόνια μετά την εξέγερση του Νοέμβρη ’73 (σε ποσοστό 76% θεωρείται γεγονός μεγάλης ιστορικής σημασίας για τη σύγχρονη Ελλάδα), προβάλλει ένα κλίμα γενικευμένης απαισιοδοξίας, κοινωνικής και πολιτικής δυσαρέσκειας, διευρυμένης αποστασιοποίησης από τους πολιτικούς θεσμούς και την πολιτική. Η ανεργία δηλώνεται ως το μεγαλύτερο κοινωνικό πρόβλημα της ελληνικής νεολαίας σήμερα (81%) σε τέτοιο καταλυτικό βαθμό, που εκ των πραγμάτων υποβαθμίζει όλα τα άλλα ανοικτά ζητήματα (Παιδεία, φτώχεια, ναρκωτικά). Γενικευμένη είναι η παράσταση της ελληνικής κοινωνίας ότι η σημερινή νέα γενιά θα ζήσει σε χειρότερο κοινωνικό και οικονομικό περιβάλλον σε σχέση με τις προηγούμενες γενιές (64%). Οι συνθήκες ζωής και εργασίας εκτιμάται ότι θα είναι χειρότερες σε σχέση με τις προηγούμενες γενιές στην εύρεση εργασίας (82%), στις εργασιακές συνθήκες (71%), στα ασφαλιστικά δικαιώματα (72%), στον ελεύθερο χρόνο (64%), στη δημιουργία οικογένειας (85%).
Η γενικευμένη απαισιοδοξία παράγει (αυτονόητα) πολιτική αποξένωση. Κυρίαρχη είναι η γνώμη ότι οι κυβερνήσεις στην Ελλάδα ασχολούνται λιγότερο απ’ όσο χρειάζεται με τα προβλήματα της νεολαίας (67%). Η εμπιστοσύνη στα πολιτικά κόμματα είναι μόλις 12,5%, στα Μέσα Ενημέρωσης 15%, στο κράτος και στη δημόσια διοίκηση 18%, στο Κοινοβούλιο 22%, στα συνδικάτα και στο συνδικαλισμό 25%. Διασώζεται από τους θεσμούς το Δημόσιο Πανεπιστήμιο (64%) και σε σημαντικά μικρότερο βαθμό η Εκκλησία (50%), η Αστυνομία (49,5%), η Δικαιοσύνη (46%).
Η όξυνση των κοινωνικών προβλημάτων διαμορφώνει αναμφίβολα ένα εκρηκτικό κλίμα στην ελληνική κοινωνία. Γεγονότα σαν κι αυτά του περασμένου Δεκέμβρη θεωρείται από το σύνολο της κοινής γνώμης ως πολύ και αρκετά πιθανόν να επαναληφθούν (73%), την ίδια στιγμή, ωστόσο, που ως «κοινωνική εξέγερση» τα αξιολογεί πλέον μόλις στο 29%.
Αναμφίβολα, η γενική εικόνα που προκύπτει είναι ζοφερή. Από την άποψη αυτή οι πολιτικές που πρέπει να εφαρμοστούν τα επόμενα χρόνια δεν έχουν σχεδόν κανένα περιθώριο αποτυχίας.

Σε πλήρη απόγνωση δείχνει έρευνα της VPRC, που διενεργήθηκε για λογαριασμό των «Επικαίρων», ότι βρίσκονται οι νέοι στη χώρα μας, με την κλίμακα της απογοήτευσης να μεγαλώνει όσο οι ηλικίες κατεβαίνουν. Οι νέοι στην Ελλάδα σήμερα αισθάνονται σε ποσοστά που φτάνουν στο 90% ιδιαίτερα δύσκολη την εποχή που ζούμε. Ταυτόχρονα, εκτιμούν σε ποσοστό 64% ότι το σήμερα είναι χειρότερο από το χθες. Σε ποσοστό 79% πιστεύουν ότι οι κυβερνήσεις στη χώρα μας την τελευταία δεκαετία, δηλαδή κυβερνήσεις τόσο του ΠΑΣΟΚ όσο και της ΝΔ, ασχολούνται με τα ζητήματα που απασχολούν τους νέους λιγότερο από όσο πρέπει. Δεν έχουν καμία εμπιστοσύνη στους θεσμούς, όπως τα πολιτικά κόμματα που δείχνουν αναξιόπιστα σε ποσοστό 90%, τα ΜΜΕ σε 85%, η Δημόσια Διοίκηση σε 86%, το ίδιο το Κοινοβούλιο σε 75%, τα συνδικάτα σε 68%. Ενώ σε καλύτερη μοίρα, αλλά και πάλι σε αρνητική κλίμακα, είναι η Δικαιοσύνη, η Αστυνομία, η Εκκλησία. Μοναδική εξαίρεση, το Δημόσιο Πανεπιστήμιο, όπου οι θετικές γνώμες αγγίζουν το 63%. Το σημαντικότερο πρόβλημα για τους νέους είναι η ανεργία σε ποσοστό που φτάνει το 81%, χωρίς μάλιστα να την πλησιάζει κανένα άλλο. Βλέποντας τα αναλυτικά στοιχεία της έρευνας, δημιουργείται η εύλογη απορία: Με μια τέτοια ψυχολογία πώς είναι δυνατό να υπάρξει εθνική και κοινωνική αυτοπεποίθηση; Μήπως σε μια κοινωνική έκρηξη, όπως αυτή του περασμένου Δεκεμβρίου; Μήπως στη μονιμοποίηση των φαινομένων αποξένωσης από την κοινωνική συγκρότηση, με ταυτόχρονη διόγκωση του κλίματος μηδενισμού και συλλογικής απαξίας; Πολλοί αναλυτές και κοινωνιολόγοι ανησυχούν γιατί για πρώτη φορά στην περιπετειώδη πορεία της σύγχρονης Ελλάδας η επόμενη γενιά κινδυνεύει να ζήσει σε κλίμα μεγαλύτερης ανασφάλειας και μιζέριας από την προηγούμενη. Η συγκεκριμένη έρευνα αναδεικνύει αυτή την πραγματικότητα ως κυρίαρχη αίσθηση στους νέους.

Στο ερώτημα πώς αισθάνονται στη σημερινή εποχή οι νέοι 18-34 ετών, το 87% στο σύνολο δεν διστάζει να τη χαρακτηρίσει ιδιαίτερα δύσκολη, με το 10% να εκτιμά ότι είναι πιο δύσκολη από προηγούμενες και μόλις ένα 3% να θεωρεί ότι δεν έχει δυσκολίες για τους νέους. Εντύπωση προκαλεί η μικρή αποδοχή που έχουν οι κυβερνήσεις, τα κόμματα και οι νεολαίες, με αναπτυγμένο το συνδικαλισμό στα σχολεία και τα πανεπιστήμια, σε σχέση με το κατά πόσον ασχολούνται πραγματικά με τα προβλήματα των νέων. Όπου προβλήματα, αν κρίνουμε από τον ανάλογο πίνακα, είναι το εξής ένα: Η ανεργία. Οι χαμηλοί μισθοί, τα ναρκωτικά, οι εργασιακές συνθήκες, η έλλειψη ιδεολογιών, η κρίση στις ανθρώπινες σχέσεις, η εγκληματικότητα, η διάλυση της οικογένειας ελάχιστα έως καθόλου απασχολούν τους νέους. Ένα διάχυτο κλίμα μιζέριας και παραίτησης από οποιοδήποτε ποιοτικό στοιχείο της ζωής και της καθημερινότητας κυριαρχεί και δείχνει την επόμενη ημέρα. Στην αναστροφή του αυτό το κλίμα μόνο βία και αποδόμηση μπορεί να δώσει.
Μόνον ένα 24% των ερωτώμενων θεωρεί ότι οι σημερινοί νέοι ζουν σε συνθήκες καλύτερες από προηγούμενες γενιές και ένα 10% στην ίδια περίπου κατάσταση. Αρνητική είναι, εξάλλου, η εκτίμηση για την προοπτική της χώρας και της καθημερινότητας στο μέλλον σε μια σειρά από κρίσιμους παράγοντες της ζωής όπως η Παιδεία, οι συνθήκες διαβίωσης, οι συνθήκες εργασίας, οι δυνατότητες στον ελεύθερο χρόνο, τα ασφαλιστικά δικαιώματα, η δημιουργία οικογένειας και η απόκτηση παιδιών. Είναι σοκαριστική η διαπίστωση ότι σε ποσοστό 85% οι νεότερες γενιές εκτιμούν ότι η επόμενη ημέρα θα είναι χειρότερη από την προηγούμενη. Σε μια χώρα, μάλιστα, όπου συχνή είναι η συζήτηση για γήρανση του πληθυσμού αλλά και η απροθυμία για την απόκτηση δεύτερου και τρίτου παιδιού.

Απόλυτη θα μπορούσε να χαρακτηριστεί η απογοήτευση των νεότερων γενιών από το εκπαιδευτικό σύστημα, αφού μόνον ένα 10-15% δηλώνει ικανοποιημένο από αυτό. Πάρα ταύτα, όπως φαίνεται σε άλλο πίνακα, η εμπιστοσύνη των νέων στο Δημόσιο Πανεπιστήμιο παραμένει απολύτως ισχυρή και μάλιστα είναι ο μόνος θεσμός που δεν κινείται σε αρνητική κλίμακα. Αυτό σημαίνει ότι η ελπίδα για το δημόσιο σύστημα Παιδείας δεν έχει πεθάνει ακόμα.

Οι κανόνες του παιχνιδιού για το πολιτικό και θεσμικό σύστημα της χώρας μας γίνονται πολύ συγκεκριμένοι μετά τις απαντήσεις στα συγκεκριμένα ερωτήματα. Υφίσταται ολοσχερής κρίση εμπιστοσύνης και συνολική αμφισβήτηση. Όσα για παλιότερες γενιές θεωρούνται ιερά και όσια, για τις νεότερες απλά έχουν καταρρεύσει. Άρα, τα επόμενα χρόνια είτε θα υπάρξουν δομικές μεταρρυθμίσεις και ανασυγκρότηση ουσίας είτε θα υπάρξει κάποια στιγμή ένα μαζικό ξέσπασμα απαξίωσης. Η μικροπολιτική, η διαφθορά και η ευνοιοκρατία έχουν επιφέρει τα πολύ σημαντικά αρνητικά αποτελέσματά τους.